Wednesday 2 November 2016

He Akoranga Hou

He akoranga hou

I mua i te tīmatanga o tēnei wāhanga i whakaritea e mātou ngā pouako tētehi momo akoranga ‘hou’ mō ngā tamariki tau 3 ki te tau 8.

I te wāhanga waenganui o te rā i ngā Rātū, Rāapa me ngā Rāpare, ka haere atu ngā tamariki ki ngā awheawhe. Nā ngā pouako ngā mahi i ngā awheawhe i whakarite mai. E hāngai pū ana ngā awheawhe ki te kaupapa matua o Māui Whakakau. E whā ngā kōwhiringa:

1.     Te whakakau i te mata o te whenua (Māra kai)
2.     Te whakahoahoa me te waihanga Pouaka Māra Kai (Hangaruatia)
3.     Te hanga mai i ngā Pāmu Noke
4.     Te whakakau i te wairua (Mirimiri)

I te rangi tuatahi i ‘hokona atu’ ngā awheawhe e ngā pouako ki ngā tamariki, me he Dragon’s Den. I taua wā tonu i whakatenatena mātou i a rātou ngā tamariki ki te kōwhiri i tētehi awheawhe mō ngā wiki e 2, ka tahi, hei te paunga o ngā wiki e 2 ka arotakengia te mahi. Ko te akiaki hoki ia kia kōwhiria te mahi e pai ana ki te tamaiti, kia kaua te tamaiti e kōwhiri i te mahi e pai ana ki ōna hoa. I whakarōpūhia ngā tamariki ki ngā ope e 4. He tuakana he teina i ia ope. He rerekē te tokomaha o ngā tamariki i ngā ope, 12 ngā tamariki i kōwhiria te Hangaruatia, tokowhā ngā tamariki i kōwhiria te mahi Pāmu Noke.





Ngā Painga

He nui ngā painga o te āhuatanga ako nei. 
  • Tuatahi, nā ngā tamariki ngā awheawhe i kōwhiri. Ko te tino rangatiratanga tēnā. Nā runga anō i tēnā, kua ngāwari rawa te whakahaere i ngā mahi i ngā awheawhe i te mea kei te pirangi ngā tamariki ki te ako i ngā mea e hāngai pū ana ki tana kaupapa. 
  • Tuarua, kua mārō ake te taura here i waenganui i ngā pouako, ngā kaiāwhina me ngā ākonga. Ko te whanaungatanga tēnā, kua kaha ake te hononga o ngā pouako me ngā ākonga. 
  • Tuatoru, kua memehā haere ngā whanonga rerekē. Kei te aro kaha ngā tamariki ki te mahi o ia awheawhe. Ehara i te mea he paruhi kē te whanonga o ngā tamariki erangi kua māmā ake te whakahaere akomanga. 
  • Tuawhā, kua pai ake te mahi tahi o ngā pouako. Kei te māwhitiwhiti kōrero mātou, kei te mahi ngātahi mātou, kei te arotake ngātahi mātou i ngā māhi ā ngā tamariki, ā, ka tuhi ngātahi hoki mātou i ngā pūrongo ā-kura.


Ngā Wero

He akoranga hou tēnei mō te katoa. Kua waia haere mātou ki te whakaako reanga kōtahi i te wā kōtahi, nō reira, me whakaaro nui ake mātou ngā pouako ki ngā mātea motuhake me ngā taumata ako o ia ope. He wero nui tēnei kia āta whakarite mahi mō ngā taumata huhua. He wero hoki ki ngētehi te kōtuitui i te Pāngarau me Te Reo Matatini i ngā mahi o ngā awheawhe. Ahakoa tēnei whakapātaritari, kei te whanake haere tēnei āhuatanga. Waihoki, kei tamō tētehi pouako i ngā awheawhe, he uaua tonu te whakahaere i ngā mahi o tētehi atu. Tērā pea, mā te kōrero ngātahi ia te rangi ka māmā ake tēnei āhuatanga.

He aha ki tua?

Ko te mahi inaianei he arotake i ngā painga me ngā wero o ngā awheawhe. He hiahia nō ngētehi o ngā tamariki ki te ū tonu ki tōna awheawhe, he hiahia hoki nō ngētehi ki te panoni awheawhe. Hei ngā wiki e tū mai nei ka tīmata mātou ngā pouako ki te whakahoki kōrero ki ngā whānau mā te tuhi pūrongo. Hei te tau e heke mai nei he hiahia nō mātou kia tūhonohono mai ngā tamariki o Te Wharekura me ngā Pepi Paopao o te kura ki ngēnei awheawhe.

Te Aho Matua: Te Ira Tangata, Te Reo, Ngā Iwi, Te Ao, Āhuatanga Ako
E hāngai ana tēnei rangitaki ki Ngā Paearu mō ngā Pouako Whai Tiwhikete Whakaako- (P2, P6, P7, P11)









Thursday 8 September 2016

He mate ohorere he akoranga i kore!

Kua ngaro koe ki te pō 
Ko te kauri nui takoto
Pipiwharauroa e tangi nei
Rere pōuri i konei

E taku tapairu e taku mareikura e te wahine hūmarie e Aunty May moe mai rā oti atu e!



Ko te mate he āhuatanga tē taea te karo! I tēnei wiki i pā mai tērā āhuatanga ki a mātou o Te Kura Whakapūmau. I hinga tētehi o ngā pouako o te kura, arā tō tātou nei kuia a Aunty May. He mate ohorere, he mate kino!

E taku whaea moe mai rā moe mai rā moe mai rā!

Ahakoa he mate ohorere tēnei he akoranga i kore i roto i ngēnei āhuatanga. He akoranga mōku, he akoranga mō te whānau, he akoranga mō ngā tamariki anō hoki. Nā, anei ngētehi o ngā akoranga kua hua mai i te rirohanga atu o tō tātou nei tapairu....

1. Me tangi ka tika - Me heke o mātou roimata, me rere te hupe! Me tangi ki te tangata kua wehe atu ki te pō. Me kaua tātou e pupuri ki ngērā o ngā kare a roto, tukuna... e tuku! He oranga i roto i te tangi, whakaputaina te pōuri kia ora anō ai te tangata.

2. Me kōrero tātou - Mā te aha i te kōrero....? Me kōrero paki tātou mō te tangata kua hinga atu. He aha ngā maharatanga pai me ngā maharatanga nanakia. Me tuku tātou i ngā kōrero me ngā whakaaro kia tau ai te wairua o te tangata. Āe rā, he mahi uaua tēnā te whakaatu i ngā kare a roto i mua i te katoa, erangi mā tēnā ka mārire te tangata.

Me kōrero hoki tātou ki ngā tamariki - Tukuna ngā tamariki ki te hanga kāri, ki te tā pikitia, ki te tuhi kōrero mihi, ki te tuku i o rātou whakaaro anō hoki ki te tangata kua mate.

3. Kaua e huna - Ko te mate tērā he āhuatanga ka pā atu ki a tātou katoa. Me kaua tātou e huna i ngērā āhuatanga. Me tangi mātou i mua tonu i te tamaiti kia kite atu ai rātou he pai kia tangi. Me kite ngā tamariki i te pakeke e puta ana i te ao pōuri ki te ao marama!

4. Te whakatau i te whānau  - I te hokinga mai o te tira i haere atu ki Te Taitokerau i whakatau mātou i a rātou ki roto i te whare o Te Whakapūmautanga. He akoranga nui tēnā mōku ā, tae noa atu ki te katoa. Ko ngēnei ngā pātai i toko ake i roto i a mātou - Me pēwhea e noho tika ai te whānau? He aha ngā kupu pai mō te karanga? He aha ngā kupu tika mō te whakatau i te whānau? Awhea hoki te wā pai mō te taki karakia?

5. Te takahi i te kura - I te otinga o te mihi whakatau i takahia te kura e mātou kia hiki i te tapu kia pai te noho o te katoa i te kura nei. I kite au i tō tātou nei poutikanga, a Matua Ruawhitu e hikihiki ana i te tapu. Te reka hoki o ngā karakia! I te taenga atu ki te akomanga o Aunty May i puta mai ngā karakia huhua, i kīnakihia ki te waiata hīmene. I whakakapi taua wāhanga ki te karakia me te kaitahi. Nō te kura te whiwhi me te māngari kei konei tētehi tangata e mārama pai ana ki ngā āhuatanga e tika ana mō te whānau nei.

Heoi anō, he nui ngā akoranga i roto i te tangi. Ko tāku ki a tātou, tukuna tātou kia tangihia kia mihia ngā tangata kua hinga atu kua hinga mai. Kia kaha kia māia kia manawanui!

Kaikini te manawa
Kaikini te aroha
Kaikini te wairua
Hei aha rā hei aha rā
Tū tonu te aroha

Te Aho Matua: Te Ira Tangata, Ngā Iwi, Te Ao, Āhuatanga Ako
E hāngai ana tēnei rangitaki ki Ngā Paearu mō ngā Pouako Whai Tiwhikete Whakaako- (P2, P3, P6, P10)

Sunday 14 August 2016

Te Aho Matua - Ngā Paearu - Taunakitanga

14.8.2016
I te hui pouako i te wiki tuatoru i tīmata mātou ngā pouako ki te matapaki i Ngā Paearu mō Ngā Pouako Kua Rēhitatia.


Anei ngētehi o ngā kaupapa i matapakina e mātou:

He aha te hononga o Te Aho Matua ki Ngā Paearu?

Ka noho rānei ngā Paearu i raro i ngā mātāpono e rima o Te Aho Matua?

Me pēwhea e whakakaokao ai ngā taunakitanga?

He wāhi tō te 'Pakirehua Whaiaro' i roto i ngēnei mahi?

Ko tētehi hua nui o te kōrero i puta mai i whai māramatanga mātou katoa mō te kaupapa nei!

I whakaatuhia e au tēnei rangitaki ki ngā pouako hei tauira noa iho o taku whai i te mahi nei. 

I kōrero ahau mō te pūtake o te rangitaki nei. I mea atu ahau i whakaritea tēnei hei wāhi whakakaokao i aku arotake i aku arohaehae ka tahi. Ka rua, i toko ake te whakaaro kia tūhonohono i ngā kōrero i aku rangitaki ki ngā paearu. Whai muri mai i tētehi kōrero i te taha o te tīma kaiārahi i whai hononga hoki ngā rangitaki ki ngā mātāpono o Te Aho Matua.

I kōrero hoki mātou mō ngā tūmomo kohinga taunakitanga e whakaatu pai ana i ngā paearu me ngā taunakitanga. I kōrero mātou mō ngā E-portfolio's, Whakaaturanga Kūkara me ngā Rangitaki hei huarahi pai pea....


Hei ngā wiki e tū mai nei ka whakarite mai ahau i taku pakirehua whaiaro. I ngā wiki e toru kua pahure ake nei kua tīmata ahau ki te kohikohi i ngā raraunga mō te reo matatini me pāngarau. Ka arohaehae ahau i ngā raraunga kia kite atu ko wai ngā ākonga kei raro e putu ana, kātahi ka whakaritea mai tētehi rautaki hei tautoko i ngā mahi whakapiki.

Nō reira, kia mau tonu mai e hoa mā!

Te Aho Matua - Te Ira Tangata, Āhuatanga Ako
E hāngai ana tēnei rangitaki ki ngā Paearu - (P1, P2, P4, P11)




Sunday 24 July 2016

Te Whakarite Akomanga

Ko tētehi o ōku whāinga i tēnei wāhanga o te tau he whakarite pai i tētehi taiao ako e pai ana mō ngā ākonga o Te Kura Waenga o te Te Kura Whakapūmau. 

Kua tango whakaahua ahau o te panonitanga o ngā rūma e rua o Te Matatupu me Te Parahia. Ko te awata ia hei te wāhanga e tū mai nei ka panoni anō mātou i te akomanga kia hāngai pū ki te ngā hiahia me ngā wawata o ngā ākonga me te whānau o te kura.

Rāmere te 8 o ngā rangi o Hōngongoi 2016 - He whakaahua o ngā akomanga e rua o Te Matatupu me Te Parahia i te paunga o te wāhanga tuarua. I whakataha atu mātou i ngā tēpu kia rite mō te tangata ka horoi i ngā whāriki.


Rāhina te 11 o ngā rangi o Hōngongoi - I tae mai te tangata ki te horoi i ngā whāriki o ngā akomanga e rua o Te Matatupu me Te Parahia!

Rāpare te 14 o ngā rangi o Hōngongoi - I whakaritea ngētehi tēpu me ngētehi tūru e tika ana mō te akomanga. He tīmatatanga noa tēnei. Ā tōna wā ka kohikohi whakaaro mai i ngā ākonga mō te hanga o te akomanga. Kāore e kore ka rerekē anō te āhua o te akomanga hei ngā wiki e heke mai ana.

Rāapa 20 o ngā rangi o Hōngongoi - I whakaaetia te tumuaki kia noho pū tētehi pouaka whakaata me te Āporo TV i te akomanga hei rauemi whakaako. Mīharo katoa au i tēnā! 

Hei ngā wiki e tū mai nei ka panoni anō mātou i te āhua o te akomanga. Kei te hanga mai ngā ākonga o Te Kura Waenga i ngā tēpu Māori te hanga mō te akomanga! Kāore e roa ka kite atu koutou i ngā hua o te mahi! 

Te Aho Matua - Te Ao
E hāngai ana tēnei rangitaki ki ngā Paearu - (P7)

Thursday 21 July 2016

Hui Hui Hui

I tēnei rangi tonu i tū tōku hui tuatahi i te taha o ngā pouako kura tuatahi o taku kura hou. I ngā tau tata nei kua nui ōku hui.. hui ā-tīma, hui kaiārahi, hui Tāhūhū, hui i ngā kura, hui matihiko, hui kauhaurangi (Webinar).... I ngētehi taima he moumou wā te hui, i ngētehi wā ka whai hua ngā hui.

Nō reira, i mua i tēnei hui i whakaaro nui ahau mō taku mahi whakahaere kia whaitake ai kia whaihua ai te hui.


Anei ngētehi mea i whakaritea i mua i te hui...

1. I whakaritea te kōnae kūkara me te wāhi tuku atu i ngā kōrero o te hui. I whakaritea hoki ngētehi tapanga me ngētehi kōrero hāpai kia mōhio pai ngā pouako ki ngā kaupapa o te rangi.

2. I whakaritea te pouaka whakaata me te Apple TV kia whakaatu i ngā kōrero o te hui.

3. I whakaritea ngētehi timotimo kai hei whakaora i te tīnana.

4. I whakatauria kia kōtahi haora te roa o te hui.


Anei ngētehi o ngā āhuatanga pai o te hui...

1. I tīmata te hui i te wā tika.

2. Kō te mahi tuatahi o te hui he karakia me te hīmene. Ko te mahi whai ake i tēnā he wā mihimihi. Ko te painga o tēnei āhuatanga i tino rongo ahau ki te whakapono o te pouako ki te tikanga whakahaere hui Māori.

3. I whai wāhi atu ngā pouako katoa ki te matapaki kaupapa, ki te tuku atu i ōna whakaaro, ki te whakawhitiwhiti kōrero hoki. I whai reo ngā tāngata katoa i te hui.

4. I tuhia ngā kōrero katoa o te hui i te kōnae kūkara. I reira ngā mahi me whakatutuki ngā pouako hei manatū noa.

5. He pai te wairua o te hui.


Anei ngētehi whakaarotanga mō ngā hui e tū mai...

1. Mā wai ngā kōrero o te hui e hopu e tuhi?

2. Mā wai ngā hui e whakahaere? Mā ngā kaiārahi noa ngā hui e whakahaere?

3. Me pēwhea au e mōhio ai kua whaihua ngā hui mō ngā pouako katoa?


Ka hoki anō ahua ki tēnei kōrero i ngā wiki e tu mai nei hei aromātai anō ahau i ngā hua o ngā hui!

Te Aho Matua: Āhuatanga Ako
E hāngai ana tēnei rangitaki ki Ngā Paearu mō ngā Pouako Whai Tiwhikete Whakaako- (P5, P6, P7)


Monday 18 July 2016

He Taunakitanga mō te Mahi Pouako

He Taunakitanga mō te Mahi Pouako

I tōku hokinga atu ki te akomanga i whakaaro nui ake au ki ngā āhuatanga o te whai taunakitanga e whakaatu pai ana i ngā Paearu mō ngā Pouako Whai Tiwhikete Whakaako. E ai ki ngā kōrero tuku iho mai i a Manatū Aotearoa - The Education Council of New Zealand, me whai taunakitanga ngā pouako mō ngā paearu 12. 

Ngā Paearu
P1
He whiri, he whakapūmau hoki i ngā hononga ngaio e tika ana, e arotahi ana ki te ako me te noho ora o ngā ākonga katoa.

P2
He whakaatu mai i tōna whai kia noho ora ngā ākonga katoa.

P3
He whakaatu i tōna ū ki te hononga kākano rua ki Aotearoa.

P4
He whakapau kaha kia haere tonu ana akoranga ngaio, me te whakawhanake i tōna ake ngaiotanga.

P5
He tū hei kaihautū, hei kaiārahi pai e whaihua ai te whakaako me te ako.

P6
He āta wānanga, he whakamahere, he whakatinana hoki i tētahi hōtaka ako e tika ana.

P7
He whakarite i tētahi taiao ako e hāpai ana i te mahi tahi, i te kauawhi, i te tautoko tahi.

P8
He whakaatu mai mā roto i āna mahi tōna mōhio, tōna mārama ki te āhua ki te ako haere a te ākonga.

P9
He urupare tika ki te whānui o ngā wheako reo, ngā wheako ahurea, ngā pūmanawa, ngā mea e pārekareka ana, ngā mea hoki e matea ana e ngā ākonga – takitahi mai, rōpū mai.

P10
He mahi tika, he mahi pai i roto i te horopaki kākano rua o Aotearoa.

P11
He āta tātari, he whakamahi tika i ngā mōhiohio aromatawai i kohia mai i ngā mahi ōkawa, mahi ōpaki hoki.

P12
He mahi tika i te uiui arohaehae me te whakaoti rapanga i roto i ana mahi ngaio.


Nā, i toko ake te pakirehua...


'Me pēwhea au e whakakaokao ai i ngā tūmomo taunakitanga e hāngai pū ana ki ngā paearu?'


Anei te rautaki tuatahi! He RANGITAKI!

Hei te mutunga o ia rangitaki ka tāpirihia tētehi kōrero e whakaatu ana i te hāngaitanga o taua rangitaki ki ngā paearu e tika ana. 

Hei tauira:
Te Aho Matua: Āhuatanga Ako E hāngai ana tēnei rangitaki ki Ngā Paearu mō ngā Pouako Whai Tiwhikete Whakaako- (P4, P7)


Kia mau tonu mai e kare mā!



Sunday 17 July 2016

Puritia Te Aka Matua


Ko Te Aka Matua tēnā te aka e tūhonohono ana i te mauri o tētehi mea ki tētehi atu mea, he kāwai whakapapa, arā te ira o te tangata.

Nau mai! Haere mai! Piki mai! Kake mai!


Nei te whatinga toka o Ōwhawhe
E ngāhoro nei ki te waiora o Waitomo
Tērā te awa i pōteretere ai te waka o Tainui
Tatū atu ki Tokikapu marae
Nei a Maniapoto iwi e karamihi atu ana

Ko Tahu Paki tōku ingoa.Kātahi anō au ka hoki atu ki te akomanga i te mahi takawaenga i Tātai Aho Rau - CORE Education. I riro i a au te tūranga tumuaki tuarua o Te Kura Kaupapa Māōri o Te Kura Whakapūmau i te Reo Tūturu ki Waitaha. Koia rā taku mahi i tēnei wā! 
Tēnā koutou katoa!

He aha te Pūtake o tēnei rangitaki?
Ko te pūtake o te rangitaki nei he whakaatu i ngā hua huhua (rīpekahia ngā matimati) o āku mahi i te kura.

Mō wai tēnei rangitaki?
Mō te whānau, mō ngā pouako, mō ngōku hoa, mō ngā tāngata katoa o te ao e hiahia ana ki te apataki i tēnei huarahi hou mōku.

He aha ngā putanga ako?

  1. He whakaatu i ngētehi hua o te ako i Te Kura Whakapūmau.
  2. He whakaatu i ngētehi hua o ngā pakirehua whaiaro.
  3. He whakaatu i ngētehi taunakitanga e hāngai ana ki Ngā Paearu mō ngā Pouako Whai Tiwhikete Whakaako.
Apatakina mai e hoa mā!