Kāore he mutunga o te mahi ako

9.3.2018

I te Rāmere nei i tū tētehi rangi whakangungu reo mō ngā pouako katoa o te kura nei. I tae mai a Nichole Gully i Tātai Aho Rau (CORE Education Ltd) ki a mātou. Ko te kaupapa matua ko Te Reo Tautohe. I ruku whakarētō mātou i ngā āhuatanga o te reo, ngā rautaki whakaako me ngā aheinga matua o te mahi nei. 

13.3.2018

I tū tō mātou hui pouako ki ARA i te rangi nei. Ko te kaupapa matua o te hui he titiro atu ki ngā wāhi pūtaiao, ki ngā wāhi hangarau anō hoki o te whare rā.

He wā tūhura i ngā tūmomo taputapu i ngā katū rawa. Ko te tino whāinga he whai wheako ngā pouako kia kite atu i ngā momo mahi ka taea i te kura! 

Anei ngētehi whakaahua o ā tātou nei mahi.

Te Aho Matua - Te Reo, Ngā Iwi, Te Ao, Āhuatanga Ako

Paerewa #2, #4, #5, #6

Hui ā Tau mō Ngā Kura Kaupapa Māori Te Aho Matua o te motu

I te Rāpare te 22 o ngā rangi o Poutūterangi i timata ai te hui a tau mō tātou ngā kaimahi o Ngā Kura Kaupapa Māori Te Aho Matua o te motu.

I tū te hui ki te whenua haumako o Te Wairarapa. 

Nō Te Kura Kaupapa Māori o Te Wairarapa te mauri me te mana whakahaere o te hui motuhake.

I tae atu te tini me te mano ki te hui ki te matapaki ki te āta wetewete i ngā kaupapa nui taioreore o te wā.

I tae atu te wahine rongonui nei a Kōkā Anahera Bowen, he kaimahi o Te Kura Kaupapa Māori o Ruamata

I whakarongo pīkari mātou ki ngā kaupapa motuhake o te wā!

I kōrero mai a Pāpā Rawiri Wright ki a mātou e pā ana ki ngā aupikitanga me ngā auheketanga o te ao torangapū. Hei tāna  "Mā te ringa rau oti ai te mahi!"

I tae mai ngētehi kaikōrero o te Māori Women's Development Co. 

He rapu rongoā mō te NCEA te mahi! 

He mahi whakatau i te wairua te mahi!

Naia te mihi mutunga kore ki te haukāinga o Pāpāwai. He tohunga o te manaaki! 

I hoki hīkaka mai māua ko Kimi ki te kura! Me whawhai tonu tātou mō te mana motuhake o te mātauranga Māori! 

Kia mau ki tōku whatumanawa te hohonutanga o Te Aho Matua! 

Te Aho Matua - Te Ira Tangata, Te Tino Uaratanga
Paerewa #1, #3

Pakirehua o te tau 2018

He tau anō, he pakirehua anō, he akoranga hou anō māku!

I te tau 2017 i whakarewa te Education Council i ngā Parewa hou mō ngā pouako kia whai rēhitatanga. Kua tīmata hoki mātou ngā pouako ki te whakarite i tō mātou ake tirohanga ki ngēnei paerewa. Anei taku pakirehua mō te tau nei!

Ko te aronga matua o taku pakirehua he whai rautaki anō hei whakakipakipa hei whakatenatena i te hunga kei raro e putu ana mō te ako kia whakatere i tō rātou mahi akoako!

Kua tirohia ngā raraunga, kua arotūrukihia hoki e au ngā raraunga o ngā aromatawai kia kite atu i ngā matea motuhake o tēnei hunga.

I ngā wiki e tū mai nei ka whai mōhiotanga ahau, ka whai rautaki ahau hei whakatutuki i tēnei o oku hiahia! 

Ki te pakari te pouako, ka pakari hoki ngā ākonga! 

Whāia tonutia tēnei o ngā rangitaki kia kitea atu taku whanaketanga! 

Te Aho Matua - Āhuatanga Ako, Te Tino Uaratanga

Paerewa #1, #4

He pouako hou he tīmatanga hou!

Wānanga Pouako ki Wainui

I te paunga o te tau 2017 i whakaritea tētehi wānanga whakariterite, whakamahere mō ngā pouako o Te Kura Whakapūmau hei te tīmatanga o te tau hou.

I haere atu mātou ki te whare YMCA ki Wainui noho atu ai!

Ko te mahi ia he titiro atu ki te hitori o te kura, he mahi whanaungatanga, he whakarite mai i ngā tukanga mahi mō ngā pouako me te mahi ruku i Te Aho Matua.

Anei ngētehi whakaahua o ā tātou mahi.

Kua tino waimarie tātou o Te Kura Whakapūmau i ngā pouako hou!

Te Aho Matua - Te Ira Tangata, Te Reo, Ngā Iwi, Te Tino Uaratanga Paerewa #2, #3, #5

He Akoranga Hou

He akoranga hou

I mua i te tīmatanga o tēnei wāhanga i whakaritea e mātou ngā pouako tētehi momo akoranga ‘hou’ mō ngā tamariki tau 3 ki te tau 8.

I te wāhanga waenganui o te rā i ngā Rātū, Rāapa me ngā Rāpare, ka haere atu ngā tamariki ki ngā awheawhe. Nā ngā pouako ngā mahi i ngā awheawhe i whakarite mai. E hāngai pū ana ngā awheawhe ki te kaupapa matua o Māui Whakakau. E whā ngā kōwhiringa:

1.     Te whakakau i te mata o te whenua (Māra kai)

2.     Te whakahoahoa me te waihanga Pouaka Māra Kai (Hangaruatia)

3.     Te hanga mai i ngā Pāmu Noke

4.     Te whakakau i te wairua (Mirimiri)

I te rangi tuatahi i ‘hokona atu’ ngā awheawhe e ngā pouako ki ngā tamariki, me he Dragon’s Den. I taua wā tonu i whakatenatena mātou i a rātou ngā tamariki ki te kōwhiri i tētehi awheawhe mō ngā wiki e 2, ka tahi, hei te paunga o ngā wiki e 2 ka arotakengia te mahi. Ko te akiaki hoki ia kia kōwhiria te mahi e pai ana ki te tamaiti, kia kaua te tamaiti e kōwhiri i te mahi e pai ana ki ōna hoa. I whakarōpūhia ngā tamariki ki ngā ope e 4. He tuakana he teina i ia ope. He rerekē te tokomaha o ngā tamariki i ngā ope, 12 ngā tamariki i kōwhiria te Hangaruatia, tokowhā ngā tamariki i kōwhiria te mahi Pāmu Noke.

Ngā Painga

He nui ngā painga o te āhuatanga ako nei. 

• Tuatahi, nā ngā tamariki ngā awheawhe i kōwhiri. Ko te tino rangatiratanga tēnā. Nā runga anō i tēnā, kua ngāwari rawa te whakahaere i ngā mahi i ngā awheawhe i te mea kei te pirangi ngā tamariki ki te ako i ngā mea e hāngai pū ana ki tana kaupapa. 
• Tuarua, kua mārō ake te taura here i waenganui i ngā pouako, ngā kaiāwhina me ngā ākonga. Ko te whanaungatanga tēnā, kua kaha ake te hononga o ngā pouako me ngā ākonga. 
• Tuatoru, kua memehā haere ngā whanonga rerekē. Kei te aro kaha ngā tamariki ki te mahi o ia awheawhe. Ehara i te mea he paruhi kē te whanonga o ngā tamariki erangi kua māmā ake te whakahaere akomanga. 
• Tuawhā, kua pai ake te mahi tahi o ngā pouako. Kei te māwhitiwhiti kōrero mātou, kei te mahi ngātahi mātou, kei te arotake ngātahi mātou i ngā māhi ā ngā tamariki, ā, ka tuhi ngātahi hoki mātou i ngā pūrongo ā-kura.

Ngā Wero

He akoranga hou tēnei mō te katoa. Kua waia haere mātou ki te whakaako reanga kōtahi i te wā kōtahi, nō reira, me whakaaro nui ake mātou ngā pouako ki ngā mātea motuhake me ngā taumata ako o ia ope. He wero nui tēnei kia āta whakarite mahi mō ngā taumata huhua. He wero hoki ki ngētehi te kōtuitui i te Pāngarau me Te Reo Matatini i ngā mahi o ngā awheawhe. Ahakoa tēnei whakapātaritari, kei te whanake haere tēnei āhuatanga. Waihoki, kei tamō tētehi pouako i ngā awheawhe, he uaua tonu te whakahaere i ngā mahi o tētehi atu. Tērā pea, mā te kōrero ngātahi ia te rangi ka māmā ake tēnei āhuatanga.

He aha ki tua?

Ko te mahi inaianei he arotake i ngā painga me ngā wero o ngā awheawhe. He hiahia nō ngētehi o ngā tamariki ki te ū tonu ki tōna awheawhe, he hiahia hoki nō ngētehi ki te panoni awheawhe. Hei ngā wiki e tū mai nei ka tīmata mātou ngā pouako ki te whakahoki kōrero ki ngā whānau mā te tuhi pūrongo. Hei te tau e heke mai nei he hiahia nō mātou kia tūhonohono mai ngā tamariki o Te Wharekura me ngā Pepi Paopao o te kura ki ngēnei awheawhe.

Te Aho Matua: Te Ira Tangata, Te Reo, Ngā Iwi, Te Ao, Āhuatanga Ako

E hāngai ana tēnei rangitaki ki Ngā Paearu mō ngā Pouako Whai Tiwhikete Whakaako- (P2, P6, P7, P11)

He mate ohorere he akoranga i kore!

Kua ngaro koe ki te pō 

Ko te kauri nui takoto

Pipiwharauroa e tangi nei

Rere pōuri i konei

E taku tapairu e taku mareikura e te wahine hūmarie e Aunty May moe mai rā oti atu e!

Ko te mate he āhuatanga tē taea te karo! I tēnei wiki i pā mai tērā āhuatanga ki a mātou o Te Kura Whakapūmau. I hinga tētehi o ngā pouako o te kura, arā tō tātou nei kuia a Aunty May. He mate ohorere, he mate kino!

E taku whaea moe mai rā moe mai rā moe mai rā!

Ahakoa he mate ohorere tēnei he akoranga i kore i roto i ngēnei āhuatanga. He akoranga mōku, he akoranga mō te whānau, he akoranga mō ngā tamariki anō hoki. Nā, anei ngētehi o ngā akoranga kua hua mai i te rirohanga atu o tō tātou nei tapairu....

1. Me tangi ka tika - Me heke o mātou roimata, me rere te hupe! Me tangi ki te tangata kua wehe atu ki te pō. Me kaua tātou e pupuri ki ngērā o ngā kare a roto, tukuna... e tuku! He oranga i roto i te tangi, whakaputaina te pōuri kia ora anō ai te tangata.

2. Me kōrero tātou - Mā te aha i te kōrero....? Me kōrero paki tātou mō te tangata kua hinga atu. He aha ngā maharatanga pai me ngā maharatanga nanakia. Me tuku tātou i ngā kōrero me ngā whakaaro kia tau ai te wairua o te tangata. Āe rā, he mahi uaua tēnā te whakaatu i ngā kare a roto i mua i te katoa, erangi mā tēnā ka mārire te tangata.

Me kōrero hoki tātou ki ngā tamariki - Tukuna ngā tamariki ki te hanga kāri, ki te tā pikitia, ki te tuhi kōrero mihi, ki te tuku i o rātou whakaaro anō hoki ki te tangata kua mate.

3. Kaua e huna - Ko te mate tērā he āhuatanga ka pā atu ki a tātou katoa. Me kaua tātou e huna i ngērā āhuatanga. Me tangi mātou i mua tonu i te tamaiti kia kite atu ai rātou he pai kia tangi. Me kite ngā tamariki i te pakeke e puta ana i te ao pōuri ki te ao marama!

4. Te whakatau i te whānau  - I te hokinga mai o te tira i haere atu ki Te Taitokerau i whakatau mātou i a rātou ki roto i te whare o Te Whakapūmautanga. He akoranga nui tēnā mōku ā, tae noa atu ki te katoa. Ko ngēnei ngā pātai i toko ake i roto i a mātou - Me pēwhea e noho tika ai te whānau? He aha ngā kupu pai mō te karanga? He aha ngā kupu tika mō te whakatau i te whānau? Awhea hoki te wā pai mō te taki karakia?

5. Te takahi i te kura - I te otinga o te mihi whakatau i takahia te kura e mātou kia hiki i te tapu kia pai te noho o te katoa i te kura nei. I kite au i tō tātou nei poutikanga, a Matua Ruawhitu e hikihiki ana i te tapu. Te reka hoki o ngā karakia! I te taenga atu ki te akomanga o Aunty May i puta mai ngā karakia huhua, i kīnakihia ki te waiata hīmene. I whakakapi taua wāhanga ki te karakia me te kaitahi. Nō te kura te whiwhi me te māngari kei konei tētehi tangata e mārama pai ana ki ngā āhuatanga e tika ana mō te whānau nei.

Heoi anō, he nui ngā akoranga i roto i te tangi. Ko tāku ki a tātou, tukuna tātou kia tangihia kia mihia ngā tangata kua hinga atu kua hinga mai. Kia kaha kia māia kia manawanui!

Kaikini te manawa

Kaikini te aroha

Kaikini te wairua

Hei aha rā hei aha rā

Tū tonu te aroha

Te Aho Matua: Te Ira Tangata, Ngā Iwi, Te Ao, Āhuatanga Ako
E hāngai ana tēnei rangitaki ki Ngā Paearu mō ngā Pouako Whai Tiwhikete Whakaako- (P2, P3, P6, P10)